1939 Erzincan Depremi – Anadolu’daki En Büyük Deprem

27 Aralık 1939 yılında merkez üssü Erzincan Ovası olmak üzere meydana gelmiş şiddetli yer sarsıntısıdır. Şiddeti 7.9 olan (Richter ölçeği büyüklüğü 7.2) 1939 Erzincan depremi sonrası resmi rakamlara göre 32.968 kişi ölmüş ve 100 bine yakın insan da yaralandı. Bu deprem Anadolu’da son yüzyıllarda görülen en büyük deprem olarak kayıtlara geçmiştir.

 

Erzincan Depremi Sonuçlar
Tarih 27 Aralık 1939
Depremin Saati Gece 01:57
Depremin Şiddeti 7.2
Ölü Sayısı 32.968
Yaralı Sayısı 100 bin
Yıkılan Yapı 116.720

Kuzey Anadolu Fay Hattı

Türkiye depremselliği yüksek olan bir bölgede bulunmakla birlikte üç ana fay hattına sahiptir:

  • Doğu Anadolu Fay Hattı,
  • Kuzey Anadolu Fay Hattı ve
  • Batı Anadolu Fay Hattı.
erzincan depremi harita
Erzincan Depremi Harita

Bu fay hatları içinde dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atılım özelliği gösteren Kuzey Anadolu Fay Hattı en şiddetli ve en yıkıcı depremlerin görüldüğü fay hattıdır.

Kuzey Anadolu Fay Hattı,Bingöl Karlıova’dan Ege Denizi’nin kuzeyinde bulunan Soros Körfezi’ne kadar uzanan yaklaşık 1200 km uzunluğundadır. Anadolu Levhası’nın güneyinde bulunan Arap Levhası (yılda yaklaşık 25 mm kuzey yönlü hareket) ve kuzeyde bulunan (hareket etmeyen) Avrasya Levhası arasında kalması sebebiyle batıya doğru açılma şeklinde hareketiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir. Bu sebeple büyüklüğü 8 Mw’lere varan şiddetli depremler görülmektedir.

Büyük Anadolu Depremi – Erzincan Depremi

27 Aralık 1939 gecesi saat 01.57’de yüzeysel büyüklüğü 7.9 olan şiddetli sarsıntı yerin yaklaşık 49 km altından gelmiş ve yaklaşık 52 saniye sürmüştür.  Deprem o kadar şiddetliydi ki Erzincan dışındaki çevre illerden Ankara’ya çok şiddetli bir depremin olduğuna dair telgraflar çekilmişti. Hatta 28 Aralık’ta İngiliz haberlerinde Anadolu’da çok şiddetli bir depremin olduğunu ve sarsıntının İsviçre ve İtalya’dan dahi hissedildiği öne sürülmüştü.

erzincan depremi 1
Büyük Anadolu Depremi – Erzincan Depremi

Erzincan depremi, doğuda Erzincan Havzası ve batıda Amasya güneyi arasında yaklaşık 360 km uzunluğunda yüzey kırığı meydana getirmiştir. Kırık sistemi boyunca 1 metrelik düşey  ve 4 metrelik yatay hareketler görülmüştür.

Erzincan Depreminin Zayiatı

1939 Erzincan Depremi, hem depremin şiddeti hem de kış ayının sertliği sebebiyle resmi rakamlara göre 33 bin kişinin hayatını yitirmesine,100 bine yakın insanın da yaralanmasına neden olmuştur. Ayrıca yine resmi rakamlara göre 116.720 yapının yıkılması sonucu birçok insan evsiz kalmıştır.

Dünya tarihinde depremde ölen insanların sıralaması baz alındığında 1939 Erzincan Depremi 27.sırada ve 20.yüzyılda meydana gelen depremler göz önüne alındığında ise 8.sıradadır.

1939 Erzincan Depremi Sonrası Gelişmeler

27 Aralık gecesi meydana gelen depremin büyüklüğü Ankara’ya çekilen telgrafla belli olmuştu. Hükümet konağı, ordu müfettişliği, ordu evi, postane ile şehrin en sağlam binaları dâhil olmak üzere bütün ev ve dükkânlar yıkılmış,şehir baştanbaşa enkaz yığını haline gelmişti.

Erzincan başta olmak üzere çevre illerden çekilen telgraflar devlet erkânına ulaştırılmış ve devlet erkânınca değerlendirilmişti. Devlet erkânı bölge halkının ihtiyaçlarına cevap vermeye başlamış olsa da yardımların ulaştırılması noktasında çaresiz kalmıştı. Çünkü şiddetli sarsıntı sonrası tren rayları bozulmuş,kar stratejik yolları kapamıştı.

Bölgeye birkaç gün sonra ulaşan devlet büyükleri zaman kaybetmeden depremin yaralarını sarmak için çalışmalara başlamıştı. Depremden sonra mevcut barınma alanlarının büyük kısmı kullanılamaz hale geldiği için,depremzedelerin bir bölümü (1174 kişi) ilk planda Sivas, Erzurum gibi çevre illere gönderilmişlerdi. Depremden sonraki 15-20 gün içerisinde de aralarında Hatay, Gaziantep, Adana, Kayseri,Malatya, Eskişehir, Konya,Bursa gibi illerin yer aldığı yirmi kadar ile binlerce depremzede gönderilmişti.

erzincan depremi inonu
erzincan depremi inonu

31 Aralık günü bölgeye ulaşan ve o dönem Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü kendisinden önce gelen vekiller ile birlikte depremin zayiatını görmek için şehri dolaşmış, incelemelerde bulunmuştu. Şehri gezdiği sırada depremzedeler arasında bulunan yaşlı bir kadının “Mehmet’im burada öldü. O da askerdi. Senin oğlundu. Sen sağ ol babamız.” demesi üzerine oldukça müteessir olmuş ve bu görüntü Erzincan Depremi’nin sembolü haline gelmişti.

Erzincan Depremi Yardımları

1939 Erzincan Depremi sonunda yaşanan facia hem Anadolu hem de dünya halklarını derinden etkilemişti. Anadolu halkı,halkevleri,kızılay ve gazeteler çeşitli yardım kampanyaları başlatmış ve yardımların ulaştırılması için canla başla çalışmışlardı. 7 Ocak 1940 tarihinde BBC’nin, Türk kaynaklarından aldığı bilgi ve görüntüleri dünya çapında yayınlamaya başlamasıyla yardımlar daha da büyümüştü.

100 bin kişinin ölümüne sebep olan 7.9 büyüklüğündeki depremin etkileri aradan yıllar geçmesine dek devam etmektedir. Günümüzde halen aktif olan Erzincan, Cumhuriyet tarihinin en büyük depremini yaşayarak istatistiklerde de yerini almıştır.

Erzincan Depremi’nde Mahkumların Yardımları

erzincan depremi mahkumlar
Erzincan Depremi’nde Mahkumların Yardımları

Deprem sonrası şehir yerle bir olmuş,birçok yapı yıkılmıştı. Bu yapılar arasında şehrin cezaevi binası da nasibini almıştı.Yıkılan binadan sağ kurtulan mahkumlara dönemin Erzincan Cumhuriyet Savcısı İzzet Akçal şu cümlelerle seslenmişti:

“Sizi şimdi kurtarma çalışmalarında görev almak üzere serbest bırakacağım.Aranızda civar köylerden olanlar varsa iki günlüğüne köylerine gidip, ailelerini görebilirler. Ancak bir koşulum var; hiçbiriniz kaçmayacaksınız.Canla başla çalışacaksınız.İşimiz bitince cezaevine döneceksiniz.”

Mahkumlar her sabah depremin yaralarını sarmak üzere yola çıkmış,akşam ise geri dönmüştü. Savcı tarafından cezaevinde her akşam yapılan sayım eksiksiz olmakla birlikte 4.Umumi Müfettişliği’nin çektiği telgrafta, mahkumların bin kişiyi kurtardığını yazmıştı. Mahkumların bu iyi niyeti ve fedakarlığı dolayısıyla TBMM’ye özel af içeren bir kanun teklifi verilmiş,mahkumlar ödüllendirilmişti.

erzincan depremi
Erzincan Depremi

Kaynakça:

  • 1939 Büyük Erzincan Depremi,Cumhuriyet Üniversitesi Arş. Gör. İlhan Haçin,2014
  • https://tr.wikipedia.org/wiki/1939_Erzincan_depremi
  • http://static.dergipark.org.tr/article-download/9337/e680/eaaf/5c90aa740de61.pdf?
  • https://tgb.gen.tr/serbest-kursu/buyuk-erzincan-depreminin-toplumsal-hafizamizdaki-izleri-27736
  • http://yakindantarih.blogspot.com/2013/08/1939-buyuk-erzincan-depremi-comeldigi.html
  • http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/ERZiNCAN/deprem/index.htm


Doğal Afetler Dünya’nın neresinde olursanız olun mutlaka duyduyuğunuz ya da şahit olduğunuz olağanüstü doğa olayı olan doğal afet özellikleri…
Doğal Afet Nedir ve Özellikleri Nelerdir?